Ελιά. Πότε και πως κλαδεύουμε;

Η ελιά είναι αειθαλές δέντρο, με φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχρωμα στην κάτω. Τα άνθη της είναι λευκωπά, μονοπέταλα και πολύ μικρά. Σχηματίζουν ταξιανθία βότρυος και εμφανίζονται προς το τέλος Μαΐου, ενώ ο καρπός ωριμάζει και συλλέγεται κατά τα τέλη του φθινοπώρου και αρχές του χειμώνα. Ο κορμός της ελιάς είναι οζώδης και καλύπτεται από τεφρόφαιο φλοιό.

Γιατί χρειάζεται το κλάδεμα

Το κλάδεμα της ελιάς είναι μια σημαντική διαδικασία που βοηθά στην βελτίωση της υγείας του δέντρου, καθώς αφαιρώντας ξηρούς ή κατεστραμμένους κλάδους, προλαμβάνουμε ασθένειες και παράσιτα. Επίσης αυξάνει την παραγωγή. Το κλάδεμα βοηθά στη διαμόρφωση του δέντρου, ώστε να είναι πιο ευέλικτο και ευκολότερο στην καλλιέργεια και τη συγκομιδή, ενώ συμβάλλει καθοριστικά στον σωστό αερισμό και φωτισμό του δέντρου, επιδρώντας στην συνολική υγεία του φυτού.

Πότε κλαδεύουμε;

Κάθε χρόνο, τον χειμώνα ή αρχές άνοιξης, είναι η κατάλληλη εποχή για να κλαδέψουμε την ελιά. Η καταλληλότερη περίοδος είναι μετά τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο. Για να αποφεύγεται η ανάπτυξη μυκήτων ή άλλων βακτηριακών ασθενειών, επιλέγουμε περιόδους χωρίς παγετούς και βροχές και κλαδεύουμε πάντα σε συνθήκες μειωμένης υγρασίας.

Πως κλαδεύουμε;

Καταρχάς, τα υλικά που θα χρειαστούμε είναι: 1) ξυλοκοπτικό μηχάνημα (εάν τα δέντρα είναι μεγάλα) 2) πριόνι 3) κλαδευτήρι 4) γάντια. Τέλος, συνίσταται η διάβρεξη των ελαιόδεντρων μετά το κλάδεμα με χαλκούχο σκεύασμα, ούτως ώστε τα δέντρα να απολυμανθούν από μυκητολογικές και βακτηριακές ασθένειες.

Ανάλογα με το τι θέλουμε να πετύχουμε, κάνουμε και το αντίστοιχο κλάδεμα. Υπάρχουν 3 είδη κλαδέματος: 1) Κλάδεμα διαμόρφωσης της κόμης 2) Κλάδεμα καρποφορίας 3) Κλάδεμα ανανέωσης.

Κλάδεμα διαμόρφωσης κόμης:

Οι επεμβάσεις γίνονται με σκοπό τα ελαιόδεντρα, έπειτα από τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής τους, να πάρουν σχήμα το οποίο θα διευκολύνει τις καλλιεργητικές εργασίες, τους ψεκασμούς και τη συγκομιδή. Κατά τη φάση αυτή, θα πρέπει να αποφεύγονται τα αυστηρά κλαδέματα, καθώς καθυστερούν την είσοδο των δέντρων σε καρποφορία. Επιδιώκουμε να πάρει το δέντρο ένα ορισμένο σχήμα που προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες της εκάστοτε περιοχής και εξυπηρετεί καλύτερα τις καλλιεργητικές επιδιώξεις. Τα δέντρα πρέπει να κόβονται σε ύψος 60-80 εκ από το έδαφος κατά τη μεταφύτευση. Το πιο συνηθισμένο σχήμα στη χώρα μας είναι το “ελεύθερο κύπελλο”, όπου επιλέγονται 2-4 (ανάλογα με την ποικιλία) κλαδιά τα οποία θα αποτελέσουν τους βασικούς βραχίονες του δέντρου. Ο κάθε βραχίονας ιδανικά θα πρέπει να έχει περίπου 10 εκατοστά υψομετρική διαφορά από τον άλλο. Στη συνέχεια, για κάθε κύριο βραχίονα, επιλέγονται 2 δευτερεύοντες, έτσι ώστε να έχουμε τελικά 6-8 δευτερεύοντες. Το σχήμα αυτό επιτρέπει στο φως και τον αέρα να διεισδύσουν στο εσωτερικό του δέντρου με άνεση. Άλλα σχήματα είναι:

Θαμνώδες σχήμα: Τα πρώτα 5-6 χρόνια δεν θα γίνει καμία επέμβαση στο δέντρο. Μετά από αυτό το διάστημα, ο παραγωγός αφαιρεί μόνο τους ασθενικούς ή μη παραγωγικούς κλάδους και μειώνει το ύψος των κορυφών που υπερβαίνουν τα 3 μέτρα.

Πολυκωνικό

Κυλινδρικό

Σχήμα με δύο ή τρεις κορμούς

Χαμηλό κύπελλο, όπου η διακλάδωση των βραχιόνων γίνεται από πολύ χαμηλά, στα 30-40 εκ από το έδαφος.

Σχήμα με πολλούς κορμούς

Παλμέττα

Κλάδεμα Καρποφορίας

Το κλάδεμα καρποφορίας είναι μία από τις πιο σημαντικές εργασίες στη φροντίδα της ελιάς, καθώς επηρεάζει άμεσα την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής. Η σωστή τεχνική κλαδέματος προάγει την υγιή ανάπτυξη του δέντρου, ενισχύει την καρποφορία και βελτιώνει την ποιότητα του καρπού, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στη διατήρηση της καλής μορφής και της υγιεινής του φυτού.

Γιατί είναι απαραίτητο το κλάδεμα καρποφορίας;

Η ελιά, όπως και πολλά άλλα καρποφόρα δέντρα, παρουσιάζει ένα φυσιολογικό φαινόμενο, κατά το οποίο δίνει αυξημένη παραγωγή τη μία χρονιά και μειωμένη, αν όχι μηδενική, την επόμενη. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται παρενιαυτοφορία. Το δέντρο παράγει αυξημένη ποσότητα καρπού τη μία χρονιά, εναποθέτοντας όλη την ενέργεια που έχει αποθηκεύσει κατά τη διάρκεια της χρονιάς, στην παραγωγή αυτή. Ως αποτέλεσμα, το φυτό εξασθενεί και προσπαθεί τη χρονιά που έπεται της μεγάλης παραγωγής να σταματήσει κάθε διαδικασία παραγωγής καρπών, προσπαθώντας να αντικαταστήσει αυτά τα θρεπτικά που έχασε και να παράξει εκ νέου μεγάλη ποσότητα την τρίτη πλέον χρονιά. Εμείς αυτό επιδιώκουμε, δηλαδή να έχουμε σταθερή παραγωγή κάθε χρόνο.

Αύξηση της παραγωγής: Το κλάδεμα αφαιρεί τους αδύναμους και τους παλιούς βλαστούς, οι οποίοι δεν αποδίδουν καρπό, και ενισχύει τους νέους, δυνατούς βλαστούς, που είναι πιο παραγωγικοί.

Βελτίωση της ποιότητας του καρπού: Με την αφαίρεση των περιττών κλαδιών και την καλύτερη κατανομή της ηλιακής ακτινοβολίας στα κλαδιά που παράγουν καρπούς, οι καρποί αναπτύσσονται πιο υγιείς και με καλύτερη γεύση.

Υγιεινή του δέντρου: Το κλάδεμα βοηθά στη διατήρηση καλής κυκλοφορίας αέρα μέσα στο δέντρο, μειώνοντας τον κίνδυνο για μυκητολογικές ασθένειες και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με την υγεία του φυτού.

Ευκολία στη συγκομιδή: Το σωστό κλάδεμα κάνει τη συγκομιδή πιο εύκολη, καθώς τα κλαδιά είναι πιο ανοιχτά και ο καρπός είναι πιο προσβάσιμος.

Πως γίνεται το κλάδεμα καρποφορίας της ελιάς;

Το κλάδεμα καρποφορίας συνήθως πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν το δέντρο είναι σε φάση αδράνειας, πριν την έναρξη της νέας ανάπτυξης. Ορισμένα βασικά βήματα για το κλάδεμα είναι τα εξής:

1. Αφαίρεση νεκρών, άρρωστων και τραυματισμένων κλαδιών: Τα κλαδιά που είναι άρρωστα ή ξηρά πρέπει να αφαιρούνται πρώτα, καθώς δεν συνεισφέρουν στην παραγωγή και ενδέχεται να μεταδώσουν ασθένειες.
2. Κλάδεμα των βλαστών που είναι πολύ κοντοί ή αδύναμοι: Οι βλαστοί που δεν έχουν καλή ανάπτυξη ή είναι πολύ κοντοί πρέπει να αφαιρούνται, καθώς δεν είναι παραγωγικοί και καταναλώνουν ενέργεια που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη υγιών, καρποφόρων κλαδιών.
3. Επιλογή και διατήρηση των πιο δυνατών βλαστών: Επιλέγονται οι πιο υγιείς, δυνατοί βλαστοί για να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν. Αυτοί θα είναι οι βασικοί βλαστοί που θα φέρουν καρπό στην επόμενη χρονιά.
4. Ανοίγοντας την κορώνα του δέντρου: Το κλάδεμα βοηθά στην ανοικτότερη διαμόρφωση του δέντρου, ώστε το φως και ο αέρας να φτάνουν σε όλα τα μέρη της κορώνας. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για τη σωστή ανάπτυξη και καρποφορία.
5. Κλάδεμα της κορυφής: Η κορυφή του δέντρου μπορεί να κλαδευτεί για να ενισχυθεί η ανάπτυξη των πλευρικών κλαδιών και να περιοριστεί η υπερβολική ανάπτυξη των κεντρικών βλαστών.
6. Αποφυγή υπερβολικού κλαδέματος: Είναι σημαντικό να αποφεύγεται το υπερβολικό κλάδεμα, καθώς μπορεί να μειώσει την παραγωγή και να προκαλέσει στρες στο δέντρο. Κάθε δέντρο έχει τις ανάγκες του, και το κλάδεμα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο σε αυτές
7. κλάδεμα των λαίμαργων βλαστών που φύονται από τον κορμό ή τους βραχίονες του δέντρου πρέπει να αφαιρούνται γιατί απορροφούν πολλή ενέργεια από το δέντρο χωρίς να παράγουν καρπό
8. Το κλάδεμα καρποφορίας της ελιάς δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής, αλλά και επιτακτική ανάγκη για την επιτυχή και αποδοτική παραγωγή ελαιών. Όταν γίνεται με τον σωστό τρόπο, ενισχύει την υγιή ανάπτυξη, αυξάνει την απόδοση και βελτιώνει την ποιότητα των καρπών. Ωστόσο, απαιτεί εμπειρία και προσοχή, ώστε να γίνονται οι σωστές επιλογές για το δέντρο και τη γενική παραγωγή.

Κλάδεμα ανανέωσης

Το κλάδεμα ανανέωσης στην ελιά είναι μια πιο έντονη και επιθετική τεχνική κλαδέματος, η οποία χρησιμοποιείται για να αναζωογονήσει παλαιά ή λιγότερο παραγωγικά ελαιόδεντρα. Σκοπός του είναι να αφαιρεθούν τα γηρασμένα, αδύναμα ή μη παραγωγικά κλαδιά και να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη νέων, δυνατών βλαστών που θα δώσουν καλύτερη παραγωγή. Το κλάδεμα ανανέωσης μπορεί να γίνει σε παλαιά δέντρα ή σε δέντρα που έχουν αρχίσει να εξασθενούν, και συνήθως γίνεται σε διάστημα αρκετών ετών με προοδευτικό τρόπο.

Ακολουθούν τα βασικά βήματα για να κάνουμε κλάδεμα ανανέωσης στην ελιά:

1. Επιλογή του σωστού χρόνου

Το κλάδεμα ανανέωσης συνήθως γίνεται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν το δέντρο είναι σε φάση αδράνειας και δεν έχει ακόμα αναπτύξει νέους βλαστούς. Συνήθως, το κλάδεμα γίνεται από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο, πριν την αρχή της νέας ανάπτυξης. Το χειμερινό κλάδεμα μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης ασθενειών και επιτρέπει στο δέντρο να ανακάμψει και να αναπτυχθεί πιο εύκολα την άνοιξη.

2. Αξιολόγηση της κατάστασης του δέντρου

Πριν ξεκινήσουμε το κλάδεμα, είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε την κατάσταση του δέντρου. Πρέπει να δούμε ποια κλαδιά είναι γηρασμένα, ποια είναι άρρωστα ή προσβεβλημένα από παράσιτα, και ποια είναι απλώς αδύναμα και μη παραγωγικά. Σκοπός μας είναι να αφαιρέσουμε τα κλαδιά που δεν προσφέρουν πλέον στην παραγωγή και να ενισχύσουμε την ανάπτυξη νέων, δυνατών βλαστών.

3. Αφαίρεση των γηρασμένων ή μη παραγωγικών κλαδιών

• Αφαίρεση των νεκρών ή άρρωστων κλαδιών: Πρώτα πρέπει να αφαιρεθούν όλα τα κλαδιά που είναι νεκρά, άρρωστα ή προσβεβλημένα από ασθένειες και παράσιτα. Αυτά τα κλαδιά όχι μόνο δεν παράγουν, αλλά μπορεί να επιβαρύνουν το δέντρο με ασθένειες.
• Αφαίρεση των παλαιών και αδύναμων κλαδιών: Τα κλαδιά που είναι πολύ παλιά και πλέον δεν είναι παραγωγικά πρέπει να αφαιρεθούν, καθώς καταναλώνουν ενέργεια του δέντρου χωρίς να συμβάλλουν στην παραγωγή. Τα κλαδιά που είναι πολύ αδύναμα και κοντά στο έδαφος, καθώς και εκείνα που δεν αναπτύσσονται υγιώς, πρέπει επίσης να κοπούν.

4. Αφαίρεση υπερβολικών ή άχρηστων κλαδιών στο εσωτερικό της κορώνας

Αφαιρούμε τα κλαδιά που επικαλύπτονται ή που αναπτύσσονται προς το κέντρο της κορώνας του δέντρου, εμποδίζοντας την κυκλοφορία του αέρα και την είσοδο του φωτός στο εσωτερικό της κορώνας. Αυτό βοηθά στη δημιουργία μιας πιο ανοιχτής, ισχυρής δομής, που ενθαρρύνει την ανάπτυξη νέων βλαστών.

5. Κλάδεμα του κορμού και των βασικών κλαδιών

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν το δέντρο είναι πολύ παλιό ή έχει φτάσει σε σημείο εξάντλησης, μπορεί να χρειαστεί να γίνει πιο δραστική παρέμβαση, όπως το κλάδεμα του κορμού ή η αφαίρεση μεγάλων κλαδιών κοντά στη βάση του δέντρου. Αυτό προάγει την ανάπτυξη νέων βλαστών από τη βάση ή από τον κορμό του δέντρου.

Αναλυτικότερα:

• Κλάδεμα του κορμού: Μερικές φορές, αν ο κορμός είναι πολύ γερασμένος και δεν δίνει παραγωγή, αφαιρούμε τμήματα του κορμού (αν είναι υγιής και έχει καλή βάση) για να προκαλέσουμε την ανάπτυξη νέων βλαστών από εκεί.
• Αφαίρεση κλαδιών κοντά στον κορμό: Εάν κάποια μεγάλα κλαδιά αναπτύσσονται κοντά στον κορμό και είναι πολύ παλιά ή μη παραγωγικά, πρέπει να κοπούν για να παραχωρήσουν χώρο για νέες, δυνατές αναπτύξεις.

6. Αναγκαία απομάκρυνση των κλαδιών που περιορίζουν τη φυσική ανάπτυξη του δέντρου

Πρέπει να απομακρύνουμε όλα τα κλαδιά που περιορίζουν τη φυσική διάταξη και ανάπτυξη του δέντρου. Αυτά τα κλαδιά δεν επιτρέπουν στο φως να φτάσει στις πιο εσωτερικές περιοχές και αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης ασθενειών λόγω της κακής κυκλοφορίας του αέρα.

7. Προοδευτική αφαίρεση κλαδιών

Το κλάδεμα ανανέωσης δεν πρέπει να γίνει σε μια μόνο χρονιά, καθώς το δέντρο μπορεί να καταπονηθεί υπερβολικά. Προτιμάται να γίνει το κλάδεμα σε δύο ή τρία στάδια μέσα σε 2-3 χρόνια, αφαιρώντας κάθε χρόνο μόνο ένα ποσοστό των παλιών και μη παραγωγικών κλαδιών. Αυτό επιτρέπει στο δέντρο να προσαρμοστεί σταδιακά και να αναπτύξει νέους βλαστούς.

8. Καθαρισμός των τομών

Αφού ολοκληρωθεί το κλάδεμα, οι τομές πρέπει να είναι καθαρές και χωρίς εναποθέσεις. Στις μεγάλες τομές, μπορεί να είναι χρήσιμο να χρησιμοποιηθεί ειδικό κηρωμένο ή προστατευτικό υλικό για να μειώσουμε τον κίνδυνο μόλυνσης και να βοηθήσουμε το δέντρο στην επούλωση.

Επίσης στο τέλος πρέπει να απομακρύνουμε όλους τους λαίμαργους και κάθετους βλαστούς, έτσι ώστε να μείνουν οι πλάγιοι οι οποίοι θα μας δώσουν καρπό. Ένα με δύο χρόνια μετά το κλάδεμα ανανέωσης δεν ρίχνουμε καθόλου λίπασμα. Όλες οι παραπάνω εργασίες γίνονται σε μέρες που δεν βρέχει, έτσι ώστε να αποφύγουμε προσβολή από ασθένειες.

Συμπερασματικά

Το κλάδεμα της ελιάς είναι μια στρατηγική παρέμβαση που απαιτεί προσοχή και γνώση του φυτού. Πρέπει να γίνει με σταδιακό τρόπο, ώστε να επιτρέπεται στο δέντρο να ανακάμψει και να συνεχίσει να παράγει καρπούς με υγιή και δυναμική ανάπτυξη. Με το σωστό κλάδεμα, το δέντρο μπορεί να παραμείνει παραγωγικό για πολλά χρόνια, ακόμα και αν έχει φτάσει σε μεγάλη ηλικία. Είναι σημαντικό να γίνεται σωστά, με σωστό εξοπλισμό και να ακολουθούμε τις συμβουλές των γεωπόνων

Ιωάννης Δημάκης, Γεωπόνος, ΔΠΘ

Created & Powered by Dimitris Kaklamanis